Chùa Lôi Âm - Hồ Yên Lập: Cụm di tích lịch sử và danh thắng mang nhiều giá trị khoa học, nghệ thuật

Cụm di tích chùa Lôi Âm - hồ Yên Lập từ lâu đã được đông đảo du khách thập phương biết đến là chốn sơn thuỷ hữu tình của Hạ Long. Với những giá trị về văn hoá, lịch sử, khoa học, nghệ thuật và thắng cảnh, mang đậm dấu ấn các thời đại, ngày 23/11/1997, chùa Lôi Âm - hồ Yên Lập đã được Bộ Văn hoá - Thông tin xếp hạng là di tích cấp Quốc gia. Còn với nhiều người dân của TP Hạ Long, nơi đây đã trở thành địa điểm hành hương không thể thiếu mỗi dịp du Xuân!

Chùa Lôi Âm

Cụm di tích này nằm bên phải quốc lộ 18A (hướng đi từ TP Hạ Long đi Hà Nội) thuộc địa phận phường Đại Yên, thành phố Hạ Long. Qua nghiên cứu các sử liệu cho thấy chùa Lôi Âm được xây vào năm Quang Thuận thời Lê Thánh Tông và ngày khánh thành có thể trùng hợp với thời điểm vua Lê đi tuần thủ An Bang, khắc bài thơ trên núi Bài Thơ (1468). Hồ Yên Lập là công trình thủy lợi lớn nhất tỉnh Quảng Ninh, trải qua hơn 30 năm đi vào khai thác, sử dụng, đến nay hồ Yên Lập vẫn đang phát huy hiệu quả, không chỉ góp phần giảm hạn hán, lũ lụt mà còn giữ vai trò quan trọng trong việc cung cấp nguồn nước phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Hạ Long, thành phố Uông Bí và thị xã Quảng Yên. Nhìn từ trên cao, hồ Yên Lập hiện ra với màu xanh êm dịu, xung quanh hồ là những ngọn núi nhấp nhô, giữa hồ nổi lên các đảo nhỏ tạo nên vẻ tự nhiên, quyến rũ lòng người. Cụm di tích lịch sử danh thắng chùa Lôi Âm – hồ Yên Lập đã tạo nên cảnh quan thơ mộng, vốn đã nổi tiếng từ xưa, đến nay lại càng nổi tiếng để thu hút khách tham quan trong khắp mọi miền đất nước.

Hồ Yên Lập

Chùa Lôi Âm nằm trong một khu vực hình bán nguyệt, kéo dài từ trên đỉnh xuống lưng chừng núi. Phía trước mặt là hồ nước, theo thế "tựa sơn, hướng thủy" mà từ xưa cha ông đã từng ví "long chầu hổ phục, bên tả che, bên hữu đỡ, có non thiêng hội tụ, có huyền vũ trùng trùng".

Chùa Lôi Âm ở độ cao 395m so với mặt biển, được xây dựng theo hướng Đông Nam là hướng của trí tuệ, hướng của tâm linh. Các dấu tích còn để lại hiện nay thì chùa Lôi Âm được xây theo kết cấu kiến trúc kiểu "nội công ngoại quốc", một điển hình của kiến trúc thời Lê.

Khu vực mộ cổ chùa Lôi Âm

Từ chân núi Lôi Âm lên tới cửa chùa theo con đường Chúa Ngự, với độ dài khoảng 850m và chiều rộng trung bình là 2,5m. Hai bên chùa có suối giải oan tách làm 2 nhánh, khi qua chùa được nhập lại thành dòng. Suối có nước chảy quanh năm, bắt nguồn từ đỉnh núi đổ xuống hồ Yên Lập. Hàng muỗm cổ thụ trồng phía trước và xung quanh chùa là biểu tượng của sự thanh cao, trưởng tồn. Ngoài ra, chùa còn phong phú với hàng đa, hàng thau hay những hàng trâm, tạo nên sự linh thiêng nơi chốn cửa thiền mà cũng rất gần gũi với cuộc đời trần tục.

Các triều vua phong kiến Việt Nam thường lui tới đây du ngoạn và ca ngợi. Cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, khi thực dân Pháp xâm lược nước ta, tất cả chùa chiền, đền, miếu đều bị đập phá một cách nghiêm trọng.

Riêng tiền đường phía tay phải vẫn còn bức tường cao 1,5m, dày 30cm, xây toàn bộ bằng gạch đỏ. Phía hậu cung của khu tam bảo còn giữ lại bức tường cao 1,2m, độ dày 20cm. Bên cạnh chùa phía tay phải là vườn tháp làm bằng đá xanh thớ mịn, với kỹ thuật ghép mộng chắc chắn. Còn lại nguyên vẹn tháp tổ 3 tầng, phía trên được ghi rõ hàng chữ "Phổ Minh tháp". Đỉnh tháp tạc 1 đài sem ôm lấy bình nước Cam Lộ, thu nhỏ dần lên phía đầu, tỏa mãi trong không trung, tạo cho du khách cảm giác như được siêu thoát trước cửa thiền tâm.

Trước cửa chùa còn đặt một cây hương đá xây hình tứ trụ. Trên mái hương nơi các đầu đao thể hiện hình vân xoắn, trong một chừng mực nào có, nó tượng trưng cho niềm mong ước "mưa thuận gió hòa". Cũng nằm phía trước chùa về phía tay trái là hàng bia đá cổ gồm 5 chiếc nguyên vẹn.

Trong mỗi mùa lễ hội, nhân dân và du khách vượt qua lòng hồ Yên Lập lên đến chùa Lôi Âm. Cảm nhận về cái đẹp ở đây là phải lướt trên con thuyền để thưởng ngoạn sự thơ mộng, không khí trong lành. Mặt hồ Yên Lập không có sóng xô cuồn cuộn của biển cả, không có những hang động thiên tạo như Vịnh Hạ Long... Nhưng đến với hồ Yên Lập là tìm đến với sự thanh thản của một phong cảnh dịu hiền, mặt nước gợn sóng trong làn gió nhẹ có thể nhìn suốt tới đáy, các đảo nổi trên hồ là những điểm nghỉ chân thú vị.

Cụm di tích lịch sử và danh thắng Chùa Lôi Âm - Hồ Yên Lập đã mang đậm dấu ấn các thời đại với nhiều giá trị trong lịch sử, khoa học, nghệ thuật và danh thắng. Qua nghiên cứu, khảo sát những di vật của chùa Lôi Âm ta có thể khẳng định: chùa Lôi Âm là một kho tàng nghệ thuật văn hóa vô giá.

Ngoài giá trị khoa học, nghệ thuật văn hóa, chùa Lôi Âm còn chứa đựng những giá trị lịch sử đấu tranh của dân tộc. Nằm nơi địa thế sơn lâm kín đáo, năm 1946 Trung đoàn 98 đã đóng quân tại đây, do đồng chí Vũ Mạnh Hùng làm Trung đội trưởng, lấy ngôi chùa làm đài quan sát, đơn vị đã kháng chiến chống thực dân Pháp, lập lên nhiều chiến công, đập tan mọi âm mưu phá hoại của địch. Giờ đây, chùa Lôi Âm là một danh thắng hài hòa trong cảnh "sơn thuỷ hữu tình".

Trên đỉnh núi, cách chùa Lôi Âm ở độ cao 105m còn có một bàn cờ tiên, cảnh đẹp do thiên nhiên tạo thành, có thể thu gọn vùng Đông Bắc trong tầm mắt, sánh ngang cùng Tản Viên, Tam Đảo...

Dưới chân núi là hồ Yên Lập trải dài mênh mông, khí hậu mát mẻ trong lành, với những tâm hồn thơ sẽ không bút nào tả xiết. Bên cạnh đó là các hệ thống bến, đường đi đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc tham quan toàn bộ khu vực của hồ. Ngoài những thắng cảnh thiên nhiên, hồ Yên Lập còn góp phần quan trọng để duy trì nguồn nước tưới tiêu cho các khu vực lân cận... phát triển màu xanh của rừng cây trong tương lai đầy hứa hẹn. Tất cả những điều thực tế trên đã mang lại giá trị quan trọng cho việc hình thành hệ thống du lịch, một danh thắng hòa hợp giữa chùa Lôi Âm - Hồ Yên Lập không những của Quảng Ninh nói riêng mà cả nước ta nói chung.

Trong những năm qua, được sự quan tâm của cấp ủy, chính quyền, nhân dân và du khách thập phương đã khôi phục lại ngôi chùa khang trang trên nền chùa cũ với hệ thống văn bia, tháp tổ rất có giá trị, cùng với đó là cảnh quan môi trường xung quanh được bảo vệ góp phần làm tăng giá trị di tích. Hoạt động khai thác giá trị của cụm di tích gắn với du lịch đã góp phần tạo thêm việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân địa phương, nguồn thu từ di tích đã góp phần đóng góp thiết thực cho việc bảo tồn, trùng tu, tôn tạo cụm di tích.

Rất đông người dân và du khách đến Lôi Âm mỗi dịp Xuân về 

Đã một lần tới hồ Yên Lập, lên vãn cảnh chùa Lôi Âm trên ngọn núi thơ mộng mà cảnh đẹp vốn đã được sử sách lưu danh, hẳn sẽ không khỏi bỡ ngỡ trước sự thật được chiêm ngưỡng. Cái đẹp ở đây là sự mát dịu của không khí trong lành, sự hòa hợp của một vùng hồ nước đồi núi mênh mông, những hàng cây cổ thụ, một dòng suối chảy phá tan sự tĩnh lặng của không gian.

Chùa Lôi Âm - Hồ Yên Lập xứng đáng là cụm di tích lịch sử và danh thắng, thể hiện niềm tự hào không chỉ của Quảng Ninh nói riêng mà cả đất nước ta nói chung. Ngoài việc phát triển tuyến du lịch, phát triển kinh tế trong tương lai, cụm di tích này còn để lại cho con cháu những truyền thống tổ tiên, những tinh hoa quí báu của cha ông là điều nhắc nhở trong sự đức độ, hướng tới cái thiện của cuộc đời. Cụm di tích kết hợp hài hòa giữ chốn thanh cao u tịch tu tâm đắc đạo với núi non hùng vĩ, với trời nước mênh mông tạo nên cảnh đẹp "sơn thủy hữu tình", được lưu danh đời đời cho các thế hệ hôm nay và mai sau.

Đỗ Hương