Hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa vật thể tại TP Hạ Long

Bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân tộc là nhiệm vụ then chốt của Chiến lược phát triển văn hóa. Trong thời gian qua, việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản nói chung và di sản văn hóa vật thể nói riêng trên địa bàn thành phố Hạ Long ngày càng được quan tâm, chú trọng.

Hiện nay, trên địa bàn Thành phố có 95 di tích. Thực hiện Luật Di sản Văn hóa năm 2001 và Luật Sửa đổi Bổ sung Luật Di sản Văn hóa năm 2009, UBND Thành phố đã lựa chọn những di tích có giá trị tiêu biểu để lập hồ sơ đề nghị công nhận là di tích cấp Quốc gia, cấp tỉnh; cụ thể từ năm 2009 đến nay có 12 di tích đề nghị và được Thủ tướng Chính phủ, Bộ Văn hóa và Thể thao, UBND tỉnh công nhận là di tích cấp Quốc gia, cấp tỉnh ; hiện Thành phố đã hoàn thiện hồ sơ khoa học, đề nghị UBND tỉnh công nhận Chứng tích nhà giam tù chính trị, phường Hồng Gai là di tích cấp tỉnh.

Được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Thành ủy, HĐND - UBND Thành phố, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị từ Thành phố đến cơ sở, sự tham gia của các tầng lớp nhân dân. Trong thời gian qua, công tác bảo vệ, trùng tu, tôn tạo phát huy giá trị các di tích được triển khai thực hiện và đạt nhiều kết quả nhất định. Chính quyền cơ sở đã tích cực đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến các quy định về Luật Di sản Văn hóa và Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Di sản văn hóa, các giá trị của từng di tích. Từ đó góp phần giúp nhân dân và du khách hiểu được những giá trị chung của di tích, nâng cao ý thức, trách nhiệm trong bảo vệ, giữ gìn di tích.

Tham quan tại Khu Văn hóa núi Bài Thơ, phường Hồng Gai

  Một số di tích có giá trị tiêu biểu trên địa bàn Thành phố đã và đang được quan tâm đầu tư, tôn tạo như: Công trình Khu Văn hóa núi Bài Thơ, phường Hồng Gai được quan tâm đầu tư xây dựng với quy mô lớn, nhằm tôn vinh các danh nhân, học giả đã từng cống hiến, làm việc tại Quảng Ninh, phục vụ nhu cầu văn hóa của nhân dân thành phố Hạ Long nói riêng và nhân dân trong tỉnh nói chung. Công trình được UBND tỉnh giao Ban Quản lý dự án các công trình Văn hóa, Thể thao tỉnh Quảng Ninh làm chủ đầu tư, hoàn thành và bàn giao cho UBND thành phố Hạ Long tiếp nhận quản lý (từ tháng 01/2014).

Chùa Quýt, thôn 1, xã Thống Nhất

Dự án bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích chùa Quýt, thôn 1, xã Thống Nhất: Dự án đã được UBND tỉnh Quảng Ninh phê duyệt năm 2015 với các hạng mục: tam bảo, nhà tăng, nhà khách, nhà tổ, tam quan, am hóa vàng. Hiện dự án cơ bản đã hoàn thành.

Chùa Yên Mỹ (xã Lê Lợi) là ngôi chùa cổ kính được công nhận là Di tích lịch sử văn hoá cấp Tỉnh

  Dự án bảo quản, tu bổ di tích chùa Yên Mỹ, thôn Tân Tiến, xã Lê Lợi: Dự án đã được UBND tỉnh Quảng Ninh phê duyệt năm 2016 với các hạng mục tu bổ gồm khu Tháp Mộ và nhiều hạng mục xây mới như: Nhà khách, nhà sắp lễ, nhà ở tăng ni, khu phụ trợ tăng ni, nhà vệ sinh, gác chuông, gác trống, nhà cầu, am hóa vàng, tam quan, nhà giảng, sân tập trung, bãi đỗ xe. Hiện các hạng mục trên cơ bản đã hoàn thành.

  Dự án bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích chùa Trới, thôn An Biên 2, xã Lê Lợi: Dự án đã được UBND tỉnh Quảng Ninh phê duyệt năm 2016 với các hạng mục tu bổ và xây mới gồm: Tam bảo, nhà thờ Tổ, nhà Tăng, nhà khách, nhà sắp lễ, tam quan, nhà vệ sinh, am hóa vàng, vườn tháp, bãi đỗ xe. Hiện dự án đã hoàn thiện được một số hạng mục như tam quan và một số hạng mục khác.

Đình Trới, phường Hoành Bồ

Dự án bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích đình Trới, phường Hoành Bồ: Dự án đã được UBND tỉnh Quảng Ninh phê duyệt năm 2016 với các hạng mục đình chính, nhà kho, nhà bếp, nhà vệ sinh, am hóa vàng, nghi môn, sân đình. Hiện các hạng mục trên đã hoàn thành.         

Dự án phục hồi Đền Mẫu Cột 5, phường Hồng Hải: Dự án đã được UBND Thành phố Hạ Long phê duyệt năm 2017 với các hạng mục: nhà Mẫu, nhà tả vu, hữu vu, nhà thủ từ, bếp, nghi môn, am hóa vàng và các công trình phụ trợ khác. Hiện dự án đã hoàn thành một số hạng mục và đang tiếp tục thực hiện các nội dung hạng mục khác theo quy định.

Dự án Tu bổ, tôn tạo, cải tạo, mở rộng khu di tích lịch sử Cây Quéo Bến Phà và khu lưu niệm sự kiện thành lập Binh đoàn than tại phường Hồng Gai, thành phố Hạ Long. Dự án tu bổ đã hoàn thành và giao cho UBND phường Hồng Gai tiếp nhận, quản lý từ năm 2018.

Dự án tu bổ, tôn tạo điểm di tích bài thơ cổ của vua Lê Thánh Tông thuộc Khu di tích lịch sử và thắng cảnh Núi Bài Thơ gồm các hạng mục: Nghi môn, Hạng mục nhà che bảo tồn bia, phương án bảo tồn bào thơ trên vách đá, hạng mục đền thờ vua Lê Thánh Tông. Hiện dự án đã hoàn thành bàn giao cho UBND phường Bạch Đằng quản lý.

Công trình Bia ghi dấu di tích Trận địa pháo 37 ly đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thỏa thuận tại Văn bản số 3730/BVHTTDL-DSVH ngày 20/8/2018 và UBND tỉnh Quảng Ninh phê duyệt Báo cáo kinh tế kỹ thuật xây dựng công trình Bia ghi dấu di tích Trận địa pháo 37 ly của Xí nghiệp Tuyển than Hòn Gai, phường Hồng Gai, thành phố Hạ Long. Hiện nay, Công trình Bia ghi dấu di tích Trận địa pháo 37 ly đang nằm trong khuôn viên Dự án Công viên Đại Dương được Công ty TNHH Mặt trời Hạ Long đã xây dựng hoàn thiện với nội dung gồm: Xây mới bia ghi dấu bằng đá tự nhiên, bệ đặt pháo 37 ly, sân, bậc lên xuống và cảnh quan.

UBND Thành phố đang báo cáo đề xuất UBND Tỉnh chấp thuận ủy quyền cho UBND Thành phố lập trình thẩm định, phê duyệt Quy hoạch bảo quản tu bổ và phát huy giá trị Di tích lưu niệm Bác Hồ trên đảo Tuần Châu và giao cho UBND Thành phố Hạ Long thực hiện Dự án tu bổ, tôn tạo để hướng tới kỷ niệm 60 năm ngày Bác Hồ về thăm đảo Tuần Châu (23/11/1963- 23/11/2023), hình thành điểm tham quan di tích lịch sử, phục vụ phát triển du lịch của Thành phố.

Ủy ban nhân dân thành phố đang hướng dẫn và thực hiện quy trình đối với 04 hồ sơ dự án tu bổ, tôn tạo, phục hồi di tích gồm: chùa Dầu (phường Hà Khẩu), chùa Thanh Vân (xã Sơn Dương), đình Giang Võng, phường Hà Khánh, miếu ông Dài, xã Thống Nhất .

Các di tích có Ban quản lý di tích đã chủ động xây dựng quy chế hoạt động, trong đó quy định chức năng, nhiệm vụ của ban quản lý, việc sử dụng tài chính, tiền công đức và các chế độ chi khác đối với những người phục vụ thường xuyên, người bảo vệ vào những ngày lễ. Việc nhận các đồ cúng tiến đều được thông qua ban quản lý và chính quyền địa phương, việc xây dựng, mở rộng, trùng tu các di tích đều báo cáo cơ quan có thẩm quyền và thực hiện đầy đủ các quy định của pháp luật.

Đối với các di tích chưa thành lập ban quản lý, UBND xã, phường phối hợp với UBMTTQ cùng cấp chỉ đạo các Khu trưởng thôn, khu có di tích phối hợp chặt chẽ với các ban, ngành, đoàn thể làm tốt công tác tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện đúng quy định về pháp lệnh Tín ngưỡng, tôn giáo, Luật Di sản Văn hóa; đồng thời xây dựng các nội quy hoạt động của các di tích. Do đó tại các điểm di tích không xảy ra hiện tượng mê tín dị đoan, gây mất trật tự công cộng.

Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn di tích cấp quốc gia, cấp tỉnh và nằm trong danh mục kiểm kê phân loại đang bị xuống cấp hoặc hiện là phế tích chưa khôi phục, nhiều di tích chỉ còn lại dấu tích và hiện đã trở thành các công khác như Di chỉ khảo cổ cột 8 (phường Hồng Hà) hiện nay là chợ Hồng Hà; Di chỉ vườn hoa cột 8 (phường Hồng Hà) hiện là khu vực dân cư…

Trong thời gian tới, Thành phố sẽ tiếp tục rà soát, đề xuất các di tích có giá trị tiêu biểu để đề nghị các cấp có thẩm quyền xếp hạng theo quy định. Trong thời gian tới, cần phát huy nguồn lực xã hội hóa và quan tâm bố trí ngân sách nhà nước để đầu tư để phục hồi, phát huy các di tích đã và đang có nguy cơ xuống cấp, đặc biệt là các di tích cách mạng, kháng chiến để phát huy giáo dục truyền thống lịch sử cho thế hệ trẻ hôm nay và mai sau.

Đỗ Hương